ازدواج خواهر با برادر!! یا… / (قسمت اول) گردآوری

«لا سنه افضل من التحقیق؛» هیچ طریق و سنتی برتر از تحقیق و حقیقت جویی نیست. [۱]

 

دربین جوامع بشری، دانایان از فضیلت و ارجمندی خاصی برخوردارند.آنان فضلا،علما،حکما و خردمندان را به دیده ی حرمت و عظمت  بسیار می نگرند و می شناسند.

در جامعه ی اسلامی نیزعلم و دانش دارای جایگاهی رفیع و منیعی است به گونه ای که بر فریضه بودن طلب و درخواست علم،فراوان تکیه و تأکید شده است.

از طرف دیگر درمیان علما،حکما، مفسرین، متکلمین، فقها و محدثین،مفسرین  از جمله ی عظیم ترین قشر از دانشمندان اسلامی بوده و هستند.

مجاهدت خستگی ناپذیر علمای اسلام بویژه مفسران بزرگ و عالیقدر چونان خورشیدی تابان همواره نورفشان و گرما بخش حیات مسلمانان و طالبان کمال انسانی بوده و خواهد بود.

تدبیر مدبران و تفسیر مفسران اسلامی  به نحوه ای بوده است که همواره همگان از آن زمره، قرآن پژوهان را مساعدت و معاونت نموده است و البته باب تحقیق،تدبیر و اندیشیدن در فهم تفاسیر را نیز مفتوح نموده است به نحوه ای که برای دریافتن پیام وحی و عمل به آن وجود تفاسیر نقطه ی عطفی درتاریخ فهم قرآن است.

گرچه روشن است که تحقیق و قرآن پژوهی غیر از تفسیر است اما تحقیق و پژوهش این رخصت و فرصت را تمهیدمی کندکه پژوهنده ی قرآنی و محقق کلام وحی،در بین تفاسیر متعدد و متنوع یکی را بر دیگر ی رجحان دهد یا نسبت به تفسیری از تفاسیر،نظری و نقدی داشته باشد و به راستی که این قابلیت ارزندگی و قداست کارتفسیر را به تأکید،تأیید می نماید و بر رونق،صلابت و عظمت آن احتجاج می ورزد.

آری، تعلیم، تعلم ، تدبیر و تدبر در قرآن کریم با عنایت به تفسیرهای قرآنی،محقق و پژوهنده ی قرآنی را در گزینش و انتخاب تفسیرها و احیاناً نقد تفسیر یا تفاسیر مددکار خواهد بود. در همین راستا،یکی از مسائل قرآنی که اذهان بسیاری از علاقمندان فهم و تفسیر قرآن را به خود معطوف و مشغول کرده است و هم چنان برای جویندگان و پویندگان راه حقیقت طریقی تازه و مسئله پرور است،موضوع  ازدواج فرزندان حضرت آدم (علیه السلام) است.

دراین خصوص پرسش هایی از این قبیل که؛

قابیل و هابیل چگونه تشکیل خانواده دادند؟ آنان با چه کسانی ازدواج کردند؟

آیا غیر از خانواده ی حضرت آدم(علیه السلام)انسان های دیگری هم بر کره ی خاکی حیات و زندگی داشتند؟

آیا حضرت آدم و همسرش اولین انسان ها بودند؟

آیا قبل از ایشان هم انسان هایی دیگر زندگی می کردند؟ آیا تازمان آغاز به زندگی حضرت آدم ،همسرش و هبوط ایشان از بهشت،کسانی از نسل قبل در قید حیات بودند یا آن که همه ی آن ها از بین رفته بودند؟

همسران فرزندان آدم( هابیل،قابیل، شیث، یافث، اقلیما و بلوزا و…)چه نسبتی با آنان داشتند؟ آیا نسبت آن ها نسبی بود یا حسبی؟ آیا همراه با حضرت آدم،حوا و فرزندانش کسانی دیگر از جنس حضرت آدم و حوا به طرف زمین هبوط کرده بودند؟

آیا نسبت آن ها با حضرت آدم و حوا، زاد و ولدی بوده است یا نسبت ایشان جنسی،ماهیتی و خلقتی بوده است؟ آیا ازدواج در آن زمان درون خانوادگی بوده است یا برون خانوادگی!؟

آیا ازدواج با محارم در آن زمان مباح و مجاز بوده است!!؟ یا این پدیده هم چنان دارای قباحت ذاتی،عقلی و جوهری بوده است؟

اگر ازدواج با محارم کمافی الحال حرام بوده است آیا در آن زمان نیز این حکم جاری و ساری بوده است؟

اگر در زمان شریعت حضرت آدم(علیه السلام) نیز ازدواج با محارم حرام بوده است پس هابیل و قابیل و…باچه کسانی ازدواج کرده اند؟!

قرآن مجید،روایات و احادیث دراین باره چه می گویند؟کدامین فرض و فرضیه را تقویت و اثبات می نمایند؟

مفسران عالی مقام و عظیم الشأن اسلام در این باره چه نظر و تفسیری را ارائه کرده اند؟ و…

به راستی اگر ازدواج هابیل و قابیل باکسانی بیرون از خانواده بوده  است،آنان با چه کسانی ازدواج کردند؟

اگر ازدواج ایشان درون خانوادگی بوده است!!چگونه این ازدواج شرعاً مجاز و مباح قلمداد

می شد!!؟

آیا می شود که برادر با خواهرخودش ازدواج کند آن هم فرزندان اولین پیامبر خدا!!؟ و سرآغاز تشکیل خانوده ی انسانی بر روی کره ی خاکی!!؟آیا ازدواج محارم در آن زمان قباحت نداشته است!!؟ آیا قبیح بودن ازدواج با محارم عقلی،ذاتی و جوهری است یا قراردادی و تشریعی است؟

و… مطرح می شود.

هم چنان که ملاحظه می فرمایید،این قضیه ازجهتی سهل و آسان است و ازنظری مشکل و ممتنع!! قبول وجود ازدواج موضوعی سهل و آسان است اما چگونگی ازدواج فرزندان آدم محل بحث، اشکال،نزاع فکری و امتناع می باشد!!با این همه،با مراجعت به تفاسیر سه قول و نظر در این باره ابراز و اقامه شده است -که خلاصه ی کلام را می آوریم-

قول اول؛  ازدواج وتناسل فرزندان حضرت آدم بافرشتگان و جنیان بوده است. زراره به نقل از حضرت امام صادق(علیه السلام)، در رد نظر اهل سنت پیرامون ازدواج برادران و خواهران با یکدیگرمیگوید؛«وای بر این گروه که نظرات آنها نه موافق نظرات فقهای حجاز است و نه فقیهان عراق. خداوند دو هزار سال قبل از خلقت حضرت آدم فرمود تا برلوح محفوظ نقش ببندد که ازدواج برادر و خواهر با یکدیگر از محرمات است… و ماهیچ اثری از کلیت این موضوع در کتب آسمانی مثل تورات ،زبور و فرقان(قرآن) نمی بینیم.براستی این گونه برداشت چیزی نیست مگر تقویت نظر مجوسیان » در دیدگاه اول،حوریه ای به نام “منزله” به ازدواج یافث و “نزله “با شیث ازدواج کرد[۲]

در این جا البته ازقول حضرت امام محمد باقر(علیه السلام) نیز آمده است که ازدواج فرزندان حضرت آدم با جنیان و فرشتگان بوده است که قابیل با دخترکی از جن به نام “جهانه” و  هابیل  باحوریه ای به نام “نزله “وصلت کردند[۳]

قول دوم؛فرزندان حضرت آدم با باقی مانده ی نسل قبل ازخود ازدواج کردند. امام صادق

می فرماید؛«شاید گمان کنید که خداوندعزّ و جلّ غیر ازشما هیچ بشر دیگری نیافریده، نه چنین نیست بلکه هزار هزار آدم آفریده  که شما از نسل آخرین آدم از آدم ها هستید.»

حضرت امام سجاد نیز حدیثی بدین مضمون دارد.[۴]

قول سوم؛ ازدواج فرزندان حضرت آدم با خودشان بوده است یعنی برادر باخواهر خود ازدواج نموده است(!!) مجوز آن نیز ضرورت آغاز آفرینش و نبودن همسر دیگری بوده است. در حدیثی از امام سجاد (علیه السلام) آمده است که قابیل با اقلیما خواهر هابیل و هابیل با لودا خواهر قابیل ازدواج کردند(!) از امام رضا (علیه السلام) نیز چنین حدیثی وارد است.(!) [۵]

در جمع بندی اقوال مذکور،علامه مجلسی قول اول را قوی تر دانسته و درباره احادیث که مؤید دیدگاه سوم است می گوید؛ چون احادیث موافق اهل سنت است بر تقیه حمل کرده اند.[۶]

همچنین سید نعمت الله جزایری صاحب گتاب “قصص الانبیاء “قول اول را پذیرفته و احادیث قول سوم را حمل بر تقیّه می کند. محمد محمد ی اشتهاردی صاحب کتاب “قصه های قرآن ” قول دوم را بهترین قول دانسته است. علامه طباطبایی  نیز در” المیزان” بشدت طرفدار قول سوم است[۷]

در این رابطه از محضر یکی از مفسران ارجمند معاصر(آیت الله مکارم شیرازی) سؤال شد که؛ ازدواج فرزندان حضرت آدم چگونه بوده است آیا خواهر و برادر باهم ازدواج کرده اند یا ازدواج آنان به صورت دیگری بوده است؟

ایشان پاسخ دادنند- در این جاخلاصه ی مطلب را می آوریم-  که در میان دانشمندان اسلامی دو نظر در این مورد وجود دارد؛۱- هنوز قانون تحریم ازدواج خواهر و برادر تشریع نشده بود و برای بقای نسل راهی جز این نبود ازاین جهت است ازدواج خواهر و برادر … طرفداران این نظریه ازظواهر قرآن، آیه ی” … وبث منهما رجالاً کثیرا و نساء… ” استفاده می کنند که تکثیر نسل فقط به وسیله ی این دو تن  صورت گرفته است و اگر دیگران در این امر دخالت داشتند باید بفرماید … وبث منهما و من غیر هما…یعنی بوسیله ی این دو و غیر آنان… روایتی  نیز که مرحوم طبرسی در احتجاج از امام سجاد (علیه السلام) نقل کرده است این مطلب را تأیید می کند.

 

۲-نظر دیگر آن که؛ چون ازدواج فرزندان آدم(ع) باهم ممکن نبود و ازدواج محارم عملی قبیح و زشت بوده است، پس فرزندان آدم(ع) با دخترانی از نژاد نسل دیگری که روی زمین زندگی می کردند ازدواج نموده اند. بعد که فرزندان شان دختر عمو و پسر عمو شدند ازدواج آنان دوام یافت. این نظریه را برخی از روایات هم تأیید می کنند.حاصل آنکه ممکن است پسران آدم بابقایای انسانهای پیشین- قبل از آدم و حوا- ازدواج کرده  باشند و از گفتگو ی خداوند با فرشتگان درباره ی آفرینش انسان  استفاده می شودکه نسل قبل از آدم  در زمین حیات داشته اند،این حقیقت نیز از روایات استفاده می شود.[۸]

 

از نگاهی دیگر،در اثر عظیم وسائل الشیعه ج۲۰ ص۳۶۵ نیزآمده است که ازدواج با محارم و میان خواهر و برادر قبیح است. [۹]

همچنین در اثر مذکور ج۶باب ۳ محرمات نسبیه و بحث ازدواج فرزندان آدم(ع) با حوریه و اجنه یا هردو در تفسیر ذیل آیه یک سوره ی نساء آمده است. این در حالی است که این نظر در میان شیعه معروف بوده است و اهل سنت نیز از آن مطلع بوده اند.[۱۰]

در ناسخ التواریخ  نیز می نویسندکه ؛قبل از آدم انسانها،تمدن و سلاطین متعددی بوده اند و شاید قرآن  کریم هم درآیه” قالو اتجعل فیها من یفسد فیها و یسفک الدّماء “بقره آیه ۳۰به این مسئله اشاره داشته باشد زیرا اگر انسانی قبل از آدم نبودملائک از کجا می دانستند که او خون ریز است؟![۱۱]

علم امروز نیز می گوید که ؛انسانهایی میلیون ها سال پیش وجود داشتند در حالی که هبوط آدم را به چندهزار سال قبل برمی گردانند. بنابراین مطابق این نظریه قبل از آدم انسانهایی بوده اند و ما اولین انسان روی زمین نیستیم و دلیلی نداریم که تمام انسان هایی که قبل از آدم بوده اند منقرض شده باشند. بنابراین ممکن است ازدواج فرزندان آدم با بقایای انسان های پیشین صورت گرفته باشد. البته در این تحقیق ازدواج فرزندان آدم باهم را مقدم می دانند. [۱۲]

 

در در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است که قابیل با دخترکی از جنس جنیان به نام “جهانه” ازدواج نمود و بعد از آن خداوند هابیل را به آدم علیه السلام بخشید و او با حوریه ای بهشتی به نام ” نزله” وصلت کرد.[۱۳ ]

 

در این مجال،نظر و اندیشه ی یکی از متفکران غربی در این باب قابل تأمل فراوان است! شارل دو مونتسکیو حقوقدان معروف فرانسوی در کتاب” روح القوانین “می نویسد؛

«علاقه ی خواهربرادری غیر از علاقه ی شهوانی بین زن و مرد است.» ایشان می گوید؛

« این عمل(ازدواج بامحارم) مخالف قوانین طبیعت است چرا که براساس قانون طبیعت اجتماع انسانی برای سعادت او شکل گرفته است. ولی آمیزش درون خانواده و منزل،غریزه عشق و محبت بین خواهر وبرادر را ازبین می برد.»[۱۴]

 

فی المجموع فرضیات و انظار گوناگونی در ارتباط با ازدواج فرزندان آدم – چنان که گذشت – وجود دارد؛ برخی ازدواج با محارم را به جهت قبح ذاتی حرام می دانند،بعضی دیگر ازدواج با محارم را در زمان حضرت آدم علیه السلام فاقد قباحت ذاتی می دانند و ضرورت ازدواج فرزندان آدم باهمدیگر را مناسبت و ضرورت خلقت می شمارند که البته پس از رفع ضرورت حلیت آن به حرمت مبدل شده است.

عدّه ای نیز براین باورند که حضرت آدم و حوا دربهشت برزخی و  قبل از هبوط به زمین به همراه نسل خود بوده است چرا که خداوند متعال به جمع آنان خطاب هبوط فرمودند و اگر فقط دو نفر بودند که باید فعل تثنیه به کارمی رفت نه جمع.” قلنا اهبطوا منهما جمیعاً… بقره آیه ۳۸،در این صورت ممکن است همانند خلقت آدم و حوا خداوند تعدادی انسان دیگر را با همان شرایط خلق کرده باشد که البته همگان از نسل آدم و حوا باشند و از جنبه ای دیگر نیز رابطه ی آن ها نسبی و خواهر و برادری نبوده باشد وپس از هبوط به زمین و آغاز زندگی مادی بایکدیگر ازدواج کرده اند و تولید مثل نموده اند. گرچه نظرات دیگری نیز هست از آن جمله که، فعل جمع(اهبطوا) را خطاب به آدم،همسرش و شیطان می دانند زیرا در سوره ی اعراف آیه ۱۳ به شیطان  نیز امر به هبوط شده است. در عین حال برخی را اعتقاد براین است که خطاب جمع در آیه۳۸ سوره بقره دلیل بر مخاطب قرار دادن آدم ،حوا و ذریه ی آنان در آینده است.

 

 

ادامه دارد…

 

بااحترام، هومان مرادی اشکفتی

———————————————————-

۱- امام علی علیه السلام،معجم الفاظ غررالحکم ص ۲۴۹

 

۲- مرکز مطالعات وپاسخ گویی به شبهات حوزه علمیه ی قم(مجلسی محمد باقر، بحارالانوارصص ۲۲۳-۲۲۴،حیوه القلوب(تاریخ پیامبران)،سید علی امامیان ج ۱ص۱۹۴،ابن بابویه(صدوق)علل الشرایعه صص ۳۵-۳۲)

 

۳- همان(عیاشی تفسیرعیاشی ج ۱ ص ۲۱۵، مجلسی حیاه القلوب ج ۱ ص ۱۹۴،مجلسی بحارالانوار ج ۱۱ص۲۲۶)

 

۴- همان(مکارم شیرازی تفسیر نمونه ج ۳ ص ۲۸۲، سبحانی جعفرمنشور جاوید ج۱۱ص۱۱۱،حویزی عبد بن علی جمعه، تفسیر نورالثقلین ج ۱ ص ۵۹)

 

۵- منبع همان(طبرسی احتجاج ج ۲ص۴۴،مجلسی حیاه القلوب ج۱ص۱۹۸)

 

۶- منبع همان(مجلس محمدباقر، حیاه القلوب ج۱ص۱۹۸ و بحارلانوارج۱۱ص۲۱۹)

 

۷- منبع همان… (طباطبایی علامه محمدحسین،المیزان ج ۴ ص۲۲۹)

 

۸- پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی

 

۹- مؤسسه ی آموزشی پژوهشی مذاهب اسلامی ۹ اردیبهشت ۹۲ تفسیر و علوم قرآنی

 

۱۰-۱۱-۱۲،همان

 

۱۳- مرکز مطالعات وپاسخ گویی به شبهات حوزه علمیه ی قم (بحارالانوار ج ۱۱ ص ۲۲۶،تفسیر عیاشی ج۱ ص ۲۱۵ و حیاه القلوب مجلسی ج۱ صص۱۹۵-۱۹۴)

۱۴-دائره المعارف طهور،شبهه ی چگونگی ازدواج فرزندان  حضرت آدم و انتشارنسل  آن حضرت

 

انتهای پیام/*