به گزارش عصر ایذه؛ معمولاً اندازه شیرهای سنگی قرار گرفته شده بر روی قبور بستگی به جایگاه متوفی نزد بازماندگانش دارد و ساختار شیرهای سنگی به گونهای است که انتهای دست و پای شیر معمولا بر روی سطحی سنگی گذاشته میشود تا برای سر پا ماندن شیر در دل خاک دفن گردد و دستها به شکل حراست به جلو کشیده شدهاند که البته شیوهٔ تراش شیرهای سنگس نزد قبایل مختلف بختیاری دارای تفاوتهای جزئی با یکدیگر میباشند و شمشیر، خنجر یا گرز از جمله نقشهایی است که بر روی آنها حک میگردد.(۱)
شیر نماد بختیاری
شیر به جهت خصوصیات کم نظیرش، جایگاهی ویژه در فرهنگ تصویری و شفاهی اقوام متعدد داشته است از نگارکنده های صخره ای ، تندیس های متنوع و سکه های رایج ادوار تاریخی گرفته تا نقش دست آفریده ها و بافته های عشایر و بردشیرهای (شیر سنگی) قوم بختیاری ، معانی سمبلیک شیر در ادبیات زندگی ملل بیشتر نماد پیروزی ، قدرت، دلاوری، نجابت، نیروی ماورا انسانی و … بوده است.(۲)
اما بختیاری ها با اقتباس از اصل منشاء این فلسفه، شیر را به عنوان نماد خود پذیرفته و ارایه کرده اند. در نقوش تخت جمشید جام ها و الواح ساسانی و قالی های شکارگاهی همه جا شیر در جدال با دلاوران نقش بسته است حجاری و نقشینه های مزین به شیر نشانه ذوق ، فکر و احساس این قوم به هنر است که بدون پیرایه و در نهایت سادگی و شیوایی متجلی شده است ، و بر طبیعت و اندیشه ی جمعی استوار است.
لذا با تکیه بر همین واقع گری و ساده زیستی با رها کردن این سمبل از قید و بند نمادهای درباری ، سلطنتی و مکتب های مصور توانستند این سمبل پرسطوت و مقتدر را به عنوان نماد خود برگزیند.
هنری که به طبیعت وابسته است و سادگی ، وقار و خشونت را در هم می آمیزد. بنابراین منشاء شیرهای سنگی و بافته های منقش به شیر را می توان در همان سنت دیرین و باستانی جستجو کرد که بدین صورت در زمینه های دیگر در فرهنگ این قوم رسوخ کرده و به نحوه اصالت مندی احیا شده است. بردشیرها ، نماد رشادت ، شجاعت و فروتنی مردانی است ، که همواره از کیاست ، فرهنگ اخلاق فاضله انسانی در زاگرس بی پیرایه ی بختیاری با کمال صلابت و شجاعت پاسبانی کردند و هدفشان اهتمام نام نیک قوم و تبار خویش بوده است.
هیبت و شکوه این تندیس یاد آور مردانی است که تاریخ پر فراز و نشیب قومشان را در قالبی اسطوره ای با نام خود زینت داده اند ، و روی در دل خاک سر نهفته اند.
اصطلاح محلی
در گویش بختیاری به این مجسمه ها برد شیر میگویند. برد شیرها، نماد رشادت، شجاعت، فروتنی و مردانگی است که همواره از کیاست، فرهنگ و اخلاق خوب انسانی در زاگرس بختیاری، با کمال شجاعت پاسبانی کردند و هدفشان اهتمام نام نیک قوم و تبار خود بودهاست.
گسترهٔ وجود
منطقهٔ بختیاری، سرزمین شیرهای سنگی است. این مجسمههای شیر، هنوز در قبرستانهای قدیمی بختیاری دیده میشوند.
شهرستان ایذه در شمال استان خوزستان بزرگترین منبع دسترسی به شیرهای سنگی میباشد. روستای کهباد یک در قبرستان باستانی خود -شهسوار- بیش از پنجاه شیر سنگی را در دل خود جای داده است.
اشکال منقش بر روی بردشیرها
بردشیرها، از پهلو مزین به نقش شمشیر ، اسب ، تفنگ ، مهر و تسبیح هستند و برگرده آنها مشخصات متوفی نقر می شد.
این نقش ها بر پایه خصلت های متوفی بوده و سنگ تراشان با الگوهای ذهنی، پیکره شیر را از سنگ و صخره های زمخت با ابزاری ابتدایی ( کوه بر ) جدا و سپس با بن مایه های طبیعی و ذاتی در قالب نقش و نگار باز می آفریدند.
هنری لایارد ، در کتاب ماجراهای اولیه آورده است: « بختیاری ها مجسمه و نقش شیر را بر روی قبور خوانین و افراد سرشناس نصب یا نقر می کنند تا خاطره سلحشوری و جنگجویی آنها برای همیشه زنده بماند».
بنابر گفته ی بزرگان که به عنوان موزه های شفاهی این قوم ، افسانه ها ، فرهنگ و تاریخ را در سینه های خود دارند در خصوص انتقال تندیس می گویند:
واژه ی شیر، در ادبیات شفاهی و عامه ی این قوم در وصف پهلوانان ونامداران نیز رخنه کرده است. واژه هایی همچون شیر اوژن ، شیر مرد ، شیرگیر ، شیرعلی ، شیر محمد ، شیرعلی مردون ، شیرمردان ، شیر کش ، شیرزن ،شیر پیا و در اشعار آنها :
چون این شیرسنگی سر شیر خفت
ز شیران نمادی بگردید جفت
به ایلی که مردان جنگی بود
سر قبر شان شیر سنگی بود
———————————————————————————-
۱) ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد
۲) ایوب سطانی
انتهای پیام/*
درست اش برت شیر هست
شیر سنگی
البته برد هم میشود ولی معنی دیگری میدهد